Bezpieczeństwo podczas wznoszenia konstrukcji 

W samym 2014 roku w Polsce przy obsłudze dźwigów budowlanych objętych dozorem technicznym doszło do 11 nieszczęśliwych wypadków z przyczyn innych niż czynniki zewnętrzne. Według analiz i opracowywanych statystyk przez Urząd Dozoru Technicznego co roku ponad 90 proc. niebezpiecznych zdarzeń i wypadków na placach budów spowodowanych jest przez czynnik ludzki. Jedynie niewielki promil wszystkich niebezpiecznych zdarzeń powodowany jest przez awarie urządzeń transportu bliskiego.

Ze względu na znaczący problem w zachowaniu należytego poziomu bezpieczeństwa podczas realizacji prac na wysokościach podczas wznoszenia konstrukcji, konieczna jest odpowiednia edukacja dotycząca zasad BHP, organizacji pracy oraz obsługi urządzeń dźwignicowych. W jaki sposób zadbać o bezpieczeństwo pracowników, mienia i otoczenia podczas wznoszenia konstrukcji i prac wysokościowych?

Standardy pracy żurawi, żurawików, dźwigów, wind oraz suwnic

Niezależnie od rodzaju, każdy proces produkcji budowlanej składa się z podnoszenia i transportowania zarówno ładunków, jak i pracowników w poziomie i pionie. Transport wewnętrzny na placach budów możliwy jest dzięki wykorzystaniu urządzeń transportu bliskiego, takich jak: żurawie i dźwigi budowlane, windy, suwnice, żurawiki oraz inne dźwignice. Urządzenia  transportu bliskiego przy nieprawidłowej eksploatacji mogą stwarzać niebezpieczeństwa związane z przygnieceniem pracowników przez transportowane ładunki i upadkiem pracowników z wysokości.

Dlatego też, ze względu na wysoki poziom niebezpieczeństwa i możliwych scenariuszy wypadków, urządzenia transportu bliskiego podlegają dozorowi realizowanemu przez Urząd Dozoru Technicznego. Aby wznoszenie konstrukcji przebiegało w sposób bezpieczny, konieczne jest spełnienie kluczowych wymagań dla urządzeń transportu bliskiego.

Ogólne wymagania dla urządzeń transportu bliskiego

Urządzenia transportu bliskiego podlegające dozorowi technicznemu mogą być eksploatowane jedynie, gdy upoważnia ich do tego lokalna jednostka Urzędu Dozoru Technicznego, a także gdy posiadają niezbędną dokumentację wystawioną przez UDT. Każde urządzenie podlegające dozorowi technicznemu musi mieć zieloną naklejkę UDT, która informuje o terminie kolejnego badania technicznego. Urządzenia wykorzystywane do pionowego transportu bliskiego muszą być utrzymywane w należytym stanie technicznym, który gwarantuje ich sprawność i możliwość stosowania zgodnie z przeznaczeniem oraz instrukcją. W związku z tym każde urządzenie transportu bliskiego podlegające dozorowi technicznemu musi być konserwowane i obsługiwane jedynie przez przeszkolonych pracowników.

Dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcja obsługi, a także dokumentacja dopuszczająca urządzenie do eksploatacji muszą być przechowywane w miejscu, które jest dostępne dla operatora w miejscu pracy urządzenia. Każda dźwignica musi posiadać tablicę informującą o dopuszczalnych udźwigach, a w przypadku udźwigów zmiennych, muszą być podane udźwigi przy określonym położeniu wózka i wysięgnika. Wszystkie urządzenia transportu bliskiego wyposażone w instalację elektryczną muszą być poddawane pomiarom kontrolnym nie rzadziej niż raz na dwa lata.

Forma dozoru technicznego, terminy i rodzaje badań oraz przeglądów konserwacyjnych dźwignic

Rodzaje i terminy badań i przeglądów uzależnione są od rodzaju urządzenia transportu bliskiego. W przypadku żurawi: samojezdnych, wieżowych, szybkomontujacych, szynowych i przenośnych o udźwigu powyżej 3200 kg przeprowadzana jest pełna forma dozoru technicznego, a badania kontrolne realizowane są co roku. Przeglądy konserwacyjne wykonywane są co 30 dni.

W przypadku pozostałych żurawi przenośnych i przewoźnych innych niż szybkomontujące oraz stacjonarne stosuje się ograniczoną formę dozoru technicznego, a badania kontrolne przeprowadza się raz na dwa lata. Przeglądy konwersacyjne wykonywane są co 60 dni.

Dźwigi budowlane towarowo-osobowe podlegają pełnemu dozorowi technicznemu, a ich badania kontrole wykonuje się co roku. Terminy przeglądów konserwacyjnych ustala się co 30 dni.

Dźwigi budowlane towarowe oraz suwnice ogólnego przeznaczenia z napędem ręcznym objęte są ograniczoną formą dozoru technicznego. Ich badania kontrole wykonuje się co 2 lata, a przeglądy konserwacyjne co 30 dni w przypadku dźwigów budowlanych towarowych lub co 90 dni w przypadku suwnic z napędem ręcznym.

Suwnice ogólnego przeznaczenia z napędem innym niż ręczny oraz suwnice specjalnego przeznaczenia objęte są pełnym dozorem technicznym. Badania kontrolne przeprowadza się co 2 lata w przypadku suwnic ogólnego przeznaczenia i co roku w przypadku suwnic specjalnego przeznaczenia. Przeglądy konserwacyjne realizowane są co 30 dni.

Obowiązki operatorów dźwignic przed rozpoczęciem robót

Aby wznoszenie konstrukcji oraz pozostałe prace transportowe na placach budów mogły być przeprowadzane w sposób bezpieczny, operatorzy muszą pamiętać o wykonaniu kilku obowiązków przed rozpoczęciem właściwej pracy na stanowisku.

Przede wszystkim konieczne jest dokonanie właściwej oceny ryzyka dla zadania, a także opracować instrukcję bezpiecznego wykonywania robót dla wybranych zadań i wykorzystywanych urządzeń. Poza tym pracownicy uczestniczący we wznoszeniu konstrukcji muszą pisemnie potwierdzić zapoznanie się z przepisami BHP, a także z oceną ryzyka dla zadania i instrukcją bezpiecznego wykonywania robót.

Przed rozpoczęciem pracy operator musi zweryfikować posiadane uprawnienia z klasą, rodzajem i typem dźwignicy, na której zamierza pracować. Operator musi zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową i instrukcją obsługi, a każde urządzenie powinno być sprawdzone pod kątem sprawności technicznej oraz bezpiecznej eksploatacji. Operator żurawia budowlanego oraz sygnalista powinni ustalić znaki sygnalizacyjne, które ułatwią komunikację podczas realizacji robót. Konieczne jest także wyznaczenie strefy niebezpiecznej.

Obowiązki operatorów dźwignic w trakcie i po zakończeniu robót

Wszelkie prace wykorzystujące urządzenia transportu bliskiego muszą być wykonywane przy udziale hakowego oraz dźwigowego. Poziome przemieszczanie ładunków powinno odbywać się na wysokości nie mniejszej niż 1 m nad przedmiotami znajdującymi się na torze przenoszonego ładunku, a operatorzy, którzy nie są w stanie obserwować całego toru, muszą korzystać z pomocy hakowego, który kieruje ładunkiem.

W przypadku powstania awarii dźwignicy podczas pracy konieczne jest jej unieruchomienie, wyłączenie i odcięcie dopływu energii elektrycznej. Zawiesia oraz hak muszą mieć określone nośności maksymalne i spełniać określone wymagania. Hak zawiesi powinien być tak zamocowany, aby nogi haków były skierowane na zewnątrz. Operator może przenosić materiały jedynie, gdy hak ma pozycję pionową.

Operator nie może oddalać się od włączonego urządzenia i nie powinien wykonywać gwałtownych zmian kierunku obrotu wysięgnika żurawia przy jednoczesnym podnoszeniu lub opuszczaniu ładunków.

Po ukończeniu pracy operator musi podnieść hak do górnego położenia, złożyć wysięgnik, ustawić dźwignie oraz koła sterowe w zerowych położeniach, wyłączyć główny wyłącznik