Żurawie HDS na placach budów – eksploatacja, montaż i badania żurawi

Żurawie samochodowe to żurawie na podwoziu samochodu ciężarowego, stosowane do robót przeładunkowych czy montażu. Charakteryzują się znaczną mobilnością i stosunkowo dużym udźwigiem. Z tego względu powszechnie wykorzystywane są zarówno na placach budów, jak i w szeroko rozumianym sektorze przemysłowym, budowlanym i usługowym. Aby jednak możliwe było optymalne i bezpieczne eksploatowanie żurawi samochodowych, konieczny jest prawidłowy montaż HDS’ów.

Definicja żurawi HDS

Zgodnie z oficjalną nomenklaturą żurawie HDS (hydrauliczne dźwigi samochodowe) nazywane są żurawiami przenośnymi (przeładunkowymi). Są to dźwignice montowane na samochodach o podwoziu ciężarowym. Żurawie montowane są najczęściej między kabiną kierowcy a skrzynią lub w tylnej części skrzyni. Wszystkie dźwigi HDS podlegają dozorowi technicznemu. Wyjątek stanowią żurawie przeładunkowe o udźwigu do 250 kg (poza żurawiami przeznaczonymi do transportu osób).

Podstawą prawną regulującą dozór techniczny, eksploatację, naprawy i modernizację dźwigów HDS regulują dwa rozporządzenia:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. 2012 nr 0 poz. 1468), wydane na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o dozorze technicznym.
• Rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego (Dz.U. 2018 poz. 2176).

Montaż żurawi HDS na placu budowy

Podwozie żurawi HDS umieszcza się na odpowiednim układzie jezdnym do 8 osi, często stosowane są rozwiązania wielu osi skrętnych, które pozwalają na efektywniejsze manewrowanie na ciasnych placach budów. W żurawiach HDS mechanizmy do podnoszenia elementów i materiałów budowlanych opierają się na zespole wciągarek i wychylnym wysięgniku zamontowanym na obrotowym pomoście. Taki mechanizm pozwala bezpiecznie i wydajnie podnosić i opuszczać ciężar w różnych kierunkach. 

Większość hydraulicznych dźwigów samochodowych gotowa jest do użycia bez konieczności montażu wysięgnika. Niemniej, istnieją konstrukcje, które wymagają montażu na budowie pojedynczych elementów wysięgnika lub dodatkowego oprzyrządowania roboczego. Konstrukcja wysięgnika żurawia wykonana jest najczęściej w postaci układu  przekrojów zamkniętych, segmentów teleskopowych wysuwanych hydraulicznie. 

Często stosowanym opcjonalnym wyposażeniem przenośnych żurawi samochodowych jest przedłużenie wysięgnika o tzw. jib (dodatkowe ramię teleskopowe) montowane na końcu wysięgnika. Żurawie samochodowe pracują na łapach, czyli podporach opartych na odpowiednio nośnym i stabilnym podłożu. Jeśli podłoże nie jest odpowiednio stabilne, jest grząskie lub wyjątkowo nierówne, do ustawienia łap dźwigu stosuje się dodatkowe podkłady, które zwiększają powierzchnię podparcia łap i stabilizują punkt podparcia.

Podczas montażu żurawia HDS istotnym parametrem związanym z pracą dźwigu jest określenie obrysu żurawia po rozłożeniu łap podpierających. Dla dużych dźwigów HDS rozstaw łap może wynosić nawet 17 metrów. Pełne rozłożenie łap żurawia wymaga wówczas udostępnienia terenu o wymiarach nie mniejszych niż 22×20 m. Nierzadko udostępnienie tak dużego terenu jest krytycznym parametrem, który decyduje o możliwości zastosowania danego żurawia na danym placu budowy.

Badania, którym podlegają żurawie HDS

Żurawie przenośne podlegają pełnemu dozorowi technicznemu. W związku z tym w toku eksploatacji dźwigów HDS przeprowadzane są badania: okresowe, doraźne kontrolne, doraźne eksploatacyjne oraz doraźne powypadkowe i poawaryjne.

Badania okresowe wykonywane są w celu stwierdzenia, czy eksploatujący wdrożył zalecenia wskazane przez inspektora UDT w protokole z poprzedniego badania, a także czy w toku eksploatacji nie powstały uszkodzenia lub zmiany stanu żurawia, które mogłyby negatywnie wpłynąć na bezpieczeństwo jego eksploatacji. Poza tym badanie okresowe umożliwia zweryfikowanie, czy mechanizmy zabezpieczające i ochronne działają poprawnie, a oznakowanie jest czytelne i umieszczone w sposób prawidłowy.

Doraźne badania eksploatacyjne przeprowadzane są po wykonaniu modernizacji, naprawy, wymiany elementu lub po ponownym montażu dźwigów HDS. Celem doraźnego badania eksploatacyjnego jest wskazanie, czy wykonany montaż, naprawa czy modernizacja nie wpłynęły negatywnie na bezpieczną eksploatację dźwignicy. Najczęściej doraźne badania kontrolne przeprowadza się po wymianie, naprawie lub modernizacji: cięgien nośnych, urządzeń chwytających i zabezpieczających, mechanizmów podnoszenia czy konstrukcji nośnej.

Doraźne badania powypadkowe i poawaryjne wykonywane są wyłącznie na wniosek eksploatującego w sytuacji, gdy podczas użytkowania dźwigu HDS doszło do nieszczęśliwego wypadku lub awarii. Celem tego typu badań jest wskazanie przyczyny zajścia oraz określenie uszkodzeń wraz z zaleceniami ich naprawy.

Rodzaje i zakres badań, którym podlegają dźwigi HDS, reguluje Rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego (Dz.U. 2018 poz. 2176).