Urbanek Firma Dźwigowa

Resurs maszyny to ustalony czas jej eksploatacji wyrażony w odpowiednich dla niej jednostkach, w których gwarantowane jest bezpieczeństwo i sprawność użytkowania urządzenia. Resurs UTB obejmuje takie urządzenia UDT jak podesty ruchome, ładowarki teleskopowe i wózki widłowe. Powinien być wykonany dla maszyn używanych, starszych niż rok.

Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie warunków technicznych w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego wprowadza wymóg odtworzenia historii eksploatacji urządzeń w celu dokonania jego oceny stanu technicznego. Przepisy te mają na celu regulację obszaru eksploatacji urządzeń UTB z nieznaną historią eksploatacji lub przebiegiem przy zachowaniu minimalnego, akceptowalnego stopnia bezpiecznego użytkowania tego urządzenia.

Wymóg odtworzenia historii eksploatacji odnosi się do resursu, który wyznacza graniczne parametry stosowane do oceny i identyfikacji stanu technicznego urządzenia, określone na podstawie liczby cykli pracy i stanu obciążenia UTB w określonym okresie eksploatacji z uwzględnieniem rzeczywistych warunków użytkowania.

Co to jest resurs?

Resurs określa parametry graniczne stosowane do oceny stanu technicznego urządzenia. Mogą być one oznaczone na podstawie liczby cykli pracy lub stanu obciążenia urządzenia transportu bliskiego w założonym okresie eksploatacji z uwzględnieniem rzeczywistych warunków jego użytkowania.

Pojęcie resursu dotyczy wszystkich urządzeń, których stan techniczny opiera się na trwałości zmęczeniowej ustroju nośnego oraz mechanizmów napędowych. Jest on określany na podstawie założonej liczby cykli pracy i stanu obciążenia. Resurs suwnic i dźwignic to zakładany bezpieczny okres eksploatacji urządzenia. Należy go określić w przypadku konstrukcji stalowych według liczby cykli pracy, a dla mechanizmów liczby godzin pracy. Każde urządzenie ma w ramach własnego resursu określoną liczbę cykli roboczych, wielkość obciążenia lub liczbę godzin pracy. Użytkowanie urządzenia po przekroczeniu resursu, czyli szacowanego okresu żywotności, może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska.

Jakie urządzenia wymagają obliczania resursu?

Według wspomnianego rozporządzenia resurs powinien być obliczany dla urządzeń transportu bliskiego (UTB). Do tej kategorii zaliczamy nie tylko maszyny służące do transportu ładunku lub przedmiotów (np. dźwigi, wózki widłowe), ale i znajdują się tu również suwnice, żurawie, podesty załadowcze oraz dźwigi towarowe. Dodatkowo do UTB zaliczane są pojazdy, urządzenia służące do transportu ludzi jak schody ruchome, windy (dźwigi osobowe) oraz podnośniki dla osób niepełnosprawnych. Jako urządzenia transportu bliskiego uznawane są także przenośniki kabinowe i krzesełkowe o ruchu obrotowym służące do rozrywki i rekreacji.

Jak często obliczać resurs?

Nowo wyprodukowane urządzenia UTB mają resurs określony przez producenta, wskazujący założony czas oraz liczbę cykli, które maszyna może wykonać w ramach bezpiecznej pracy dla osób oraz ładunków. Gdy założony resurs minie, wtedy należy przeprowadzić badanie urządzenia oraz wykonać obliczenia nowego resursu. Z tego powodu tak ważne jest prowadzenie dokumentacji kontroli pracy maszyny, co umożliwia sprawne wyliczenie resursu. W przypadku, gdy nie ma takich dokumentów, wtedy resurs trzeba odtworzyć na podstawie szacowanych ilości cyklów wykonanych przez urządzenie.

Szacowane wartości graniczne resursu dla poszczególnych urządzeń:

• dźwigi do transportu osób lub ładunków – do 160 000 cykli;
• przenośniki kabinowe i krzesełkowe – do 35 000 cykli;
• dźwigniki – do 20 000 cykli;
• stoły podnoszące – od 8 000 do 500 000 cykli;
• podesty ruchome – od 40 000 do 100 000 cykli;
• podnośniki warsztatowe – do 22 000 cykli;
• podesty załadowcze – do 40 000 cykli.

​Jak obliczyć resurs urządzenia?

Obliczanie resursu należy przeprowadzić w oparciu o normę ISO 12482:2014. Dodatkowo pomocne mogą okazać się następujące normy: PN-ISO 4301-5, PN-ISO 4301-1 oraz PN-ISO 4306-1. Oprócz tego do obliczeń resursu potrzebne są następujące wytyczne:

• okres eksploatacji w dniach roboczych;
• maksymalny ciężar obsługiwanych urządzeń;
• dzienna ilość cykli;
• udźwig znamionowy podnośnika.

Do obliczeń przyjmujemy także współczynnik bezpieczeństwa f1:

• 1,3 – gdy dane do obliczeń dostarcza użytkownik;
• 1,5 – gdy historia urządzenia jest nieznana.

Kto określa stopień resursu?

Obowiązek każdorazowego określenia resursu spada na osobę eksploatującą urządzenie. Zgodnie z punktem 5 i 6 paragrafu 7 Rozporządzenia Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego „eksploatujący, w przypadku gdy nie jest znany resurs UTB określa go na podstawie aktualnego stanu wiedzy technicznej i dobrej praktyki inżynierskiej” oraz „eksploatujący, w przypadku przekroczenia resursu UTB, przeprowadza ocenę stanu technicznego UTB lub zleca jej przeprowadzenie”.

Zgodnie z wytycznymi to eksploatujący jest odpowiedzialny za gromadzenie dokumentacji dotyczącej stopnia wykorzystania resursu urządzenia. Posiadanie takiej dokumentacji jest niezbędne do odbioru maszyny przy corocznym badaniu przeprowadzanym przez Urząd Dozoru Technicznego.

Kiedy urządzenie osiąga resurs?

Niektórzy producenci urządzeń UTB nie określają żywotności wyprodukowanych maszyn. Z tego powodu Urząd Dozoru Technicznego uznaje, że urządzenie osiąga resurs po 10 latach użytkowania lub przepracowaniu przez nie 7/8/9 tys. godzin w zależności od modelu i od tego, co nastąpi jako pierwsze.

Jednak przepracowana ilość godzin może nie być odpowiednią wytyczną, jeśli maszyna pracowała w wyjątkowo trudnych warunkach, W związku z tym urządzenie po przepracowaniu określonej granicznej liczby godzin lub przy pracy w trudnych warunkach wcześniej kwalifikuje się do przeglądu specjalnego, bez którego nie może być dłużej eksploatowane. W ramach takiego przeglądu dokonuje się szczegółowej kontroli parametrów i funkcji maszyny, dodatkowo zlecone są również niezbędne działania serwisowe. Dopiero po wykonaniu tych zaleceń resurs urządzenia może być naliczany od początku i może być ono bezpiecznie użytkowane.

Jak wygląda przegląd specjalny urządzenia UTB?

Przegląd specjalny obejmuje swoim zakresem bardzo dużo elementów urządzenia UTB, tak aby jak najlepiej ocenić sprawność jego użytkowania. Po założonym okresie eksploatacji przegląd należy wykonać w specjalistycznym serwisie. Ważne, aby następnie zastosować do wskazanych w dokumencie zaleceń.

Na przegląd specjalny należy zgłosić się z książką konserwacji oraz książką obsługi urządzenia UTB. Dodatkowo trzeba posiadać dokumentacje oraz raport z poprzedniego badania, jeśli takie było wykonywane.

W trakcie przeglądu specjalnego zostaną wykonane:

• pomiar geometrii;
• sprawdzenie funkcjonowania wszystkich mechanizmów urządzenia;
• kontrola stanu przekładni;
• kontrola cięgien i mocowań;
• kontrola stanu napędu i zamontowanej instalacji;
• próby ruchowe z obciążeniem i bez niego.

Dużym wyzwaniem dla operatorów urządzeń transportu bliskiego jest nie tylko określenie resursu początkowego, ale też późniejsze dokumentowanie ich eksploatacji. Bezpośrednią motywacją do obliczania resursu są wymogi prawne. Aby zagwarantować bezpieczeństwo użytkowania urządzeń UTB poprzez prawidłowo wyliczony resurs, warto jego wyliczenie pozostawić specjalistycznym firmom, które wykonują takie usługi. Dodatkowo przy braku resursu trzeba liczyć się z wymogiem wykonania przeglądu specjalnego, a nierzadko trzeba również dokonać napraw i remontu urządzenia.